RudaWeb: Najstarsza baśń metalurgów

Pierwsze przedmioty wykonane z metalu zaczęły pojawiać się na ziemiach polskich około 4 500 lat p.n.e. Były to początkowo głównie ozdoby – znane ze stanowisk kultury lendzielskiej miedziane pierścienie. Jednak najstarszy warsztat metalurgiczny na świecie odkryto w Serbii, w należącej do kultury Vinča osadzie Pločnik z około 5 500 r. p.n.e. Z kolei najstarsza baśń indoeuropejska to opowieść o “Kowalu i diable”, która może pochodzić sprzed 5 000 r. p.n.e. Ponieważ nigdzie indziej na świecie nie znaleziono wcześniejszych świadectw obróbki metalu przez człowieka, to najstarsza baśń o kowalstwie mogła powstać właśnie około 7 tys. lat temu między ziemiami nad Dunajem a Wisłą. W tym czasie i rejonie należy więc umieścić kolebkę indoeuropejską, którą Mario Alinei wskazał jako prasłowiańską.

Archeolodzy uważali do tej pory, że pochodzące z najwcześniejszych okresów metale sprowadzano do Polski z Alp Wschodnich lub Siedmiogrodu, ale były to jedynie domysły nie poparte specjalistycznymi analizami. Jak podał 20.04.2019 r. serwis Nauka w Polsce Archeolodzy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu wraz z międzynarodowym zespołem postanowili sprawdzić, skąd faktycznie sprowadzano miedź nad Wisłę. W tym celu zastosowano specjalistyczną analizę polegającą na zbadaniu stosunku izotopów ołowiu zawartych w metalowych zabytkach sprzed tysięcy lat. Każde złoże rud miedzi ma charakterystyczny stosunek izotopów ołowiu, który nie ulega zmianie nawet w czasie procesów metalurgicznych – naukowcy określają go jako „odcisk palca” konkretnego miejsca pozyskania rudy. Wyniki tych analiz zaskoczyły badaczy.

„Okazało się, że badane ozdoby wytworzono z rud, których złoża są zlokalizowane w Rudawach Słowackich – w rejonie Špania Dolina–Banská Bystrica–Kremnica. Teren ten był dla mieszkańców dorzeczy Odry i Wisły najbliższym dostępnym w neolicie obszarem bogatym w miedź, ale paradoksalnie nie był on do tej pory uwzględniony przez polskich badaczy” – wyjaśnił Łukasz Kowalski, doktorant w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu, główny autor artykułu na ten temat, który ukazał się w „Archaeological and Anthropological Sciences”. Oprócz archeologów z UMK w Toruniu w projekcie wzięli udział m.in. specjaliści z AGH w Krakowie, Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, Muzeum Archeologicznego i Rezerwatu Krzemionki oraz kilku ośrodków naukowych z Belgii, Holandii i Wielkiej Brytanii.