KALENDARZ SŁOWIAN

Przeglądając podane poniżej kalendarze należy więc pamiętać o tym, że święta solarne u Słowian przypadały zawsze równo co rok i je możemy przypisać konkretnym datom kalendarza współczesnego, natomiast święta lunarne wypadały mniej więcej w okresie podanej ich daty. Ich obchody przesuwały się z roku na rok w zależności od aktualnej fazy księżyca.

Rok Słowian zaczynał się wraz z początkiem marca, a kończył wraz z lutym.

1 marca – Jaskółka
Początek wezwań wiosny.

9 marca – Wiosenny Nowy Rok (Szczodry Wieczór, Święto Matki Ziemi)
Wzywanie wiosny i modły o urodzaj. Przewidywano także pogodę na lato: ładna pogoda oznaczać miała ciepłe lato, śnieg – urodzaj, ciepły wiatr – lato mokre, a wiatr północny – lato chłodne.

13-20 marca: Wiosenny Tydzień Jarowita
Śpiewanie pieśni pochwalnych.

16 marca: Wierzbica (Pasieka Wiosenna)
Oświęcenie wierzby, Pradrzewa Wszechświata. Chłostanie gałązką wierzby uważane było za magiczny sposób życzenia zdrowia. Oświęcano również pasieki, zanosząc modły o zdrowie i miododajność pszczół.

17/18 marca: Wiosenne Zrównanie Dnia Z Nocą (Święto Dadźboga)
Modły do Dadźboga wiążące się z korowodami dziewcząt.

20 marca: Nawski Wielki Dzień
Na ziemie przybywają dusze zmarłych, czyli nawie. Przed wschodem słońca ludzie kąpią się w rzekach lub symbolicznie oblewają wodą, co dawać ma moc i zdrowie.

Pierwsza niedziela po wiosennym zrównaniu dnia z nocą: Wielkidzień (Pierwszy Dzień Wiosny)
Święto przebudzenia się przyrody i narodzin nowego cyklu życia. Topienie Marzanny, malowanie jajek (symboli odradzania się życia) oraz modły do Dadźboga.

Poniedziałek po Wielkimdniu (Wołoczilne)
Chłopcy chodzą po chatach, oblewając wodą dziewczęta. Te z kolei obdarowują ich pisankami.

25 marca: Święto Wiosny
Rozpalanie ognisk i skakanie przez nie celem oczyszczenia, wrzucanie do rzek ofiar z chleba.

26 marca: Wielkie Święto Peruna
Oświęcenie ziarna i rozpoczęcie zasiewów. Oczekiwanie na pierwszą wiosenną burzę.

11 kwietnia: Wodnik Wiosenny
Składanie ofiar wodnikom, by nie zatapiały ludzkich siedzib.

15 kwietnia: Święto Jarowita
Tańce, pieśni i zabawa (rytualne tarzanie się po ziemi). Jest to święto mężczyzn – składanie ofiar z kogutów, palenie ognisk i spryskiwanie ich rytualnym piwem. W obrzędach nie mogą brać udziału kobiety.

22 kwietnia: Wielka Mokosz
Święto, podczas którego dziewczęta modlą się do Mokosz i składają jej ofiary z białych kogutów. Dorosłe niewiasty śpiewają pieśni, tańczą i urządzają korowody.

30 kwietnia: Święto Welesa
Składanie ofiar Welesowi, wypędzanie bydła na pastwiska.

1 maja: Święto Wesny (Wiosny)
W ziemię wkopywano zielone drzewko, które dekorowano wstążkami. Wesnę przedstawiała młoda dziewczyna, na której skroni umieszczano zielony wieniec. Strój dziewczyny przybiera się gałązkami bzu. Śpiewano piosenki (wiośnianki) i tańczono wokół drzewka. Śladowymi pozostałościami po tym święcie są majówki oraz gra w zielone, która polegała na tym, że dziewczyna i chłopak umawiali się, że będą przez cały maj nosić coś zielonego. Ceną za roztargnienie i zapomnienie był całus.

2-11 maja: Tydzień Rusalny (Rusalia)
Kobiety zawieszają na przybrzeżnych drzewach kawałki płótna dla rusałek, dziewczęta wiją dla nich wianki, a następnie wrzucają je do wody.

11 maja: Zielnik
Zbiory ziół leczniczych, rytualne spożywanie posiłków w lasach i na polach. Plecenie wieńców i ozdabianie zielenią chat.

15 czerwca: Świętowit Letni
Wznoszenie modłów do Świętowita o obfite plony.

20/21 czerwca: Noc Kupały (Słońcakres)
Pierwszy dzień lata. Święto obchodzone ku czci ognia, poświęcone Dadźbogowi. Zabawy w lasach i nad rzekami, skakanie przez ogień, puszczanie wianków na wodę, poszukiwanie kwiatu paproci. Łączenie się w pary, szczęśliwy czas poczynania dzieci. Święto Kupały, czyli Sobótki zostało później zawłaszczone przez chrześcijan jako noc świętego Jana…

29 czerwca: Wodnik Letni
Składanie ofiar wodnikom z pierwszej złowionej ryby, tytoniu i piwa.

30 czerwca: Pogrzeb Jarowita
Spalanie kukły Jarowita, który – jako bóg wiosny i miłości – wszystko już posiał i zapłodnił.

1 lipca: Święto Dadźboga
Czczenie Dadźboga jako boga kowalstwa, początek sianokosów.

4/5 lipca: Letnie Święto Miesiąca
Modły do Chorsa, personifikacji księżyca.

20-27 lipca: Tydzień Peruna
Wznoszenie modłów do Peruna, świętowanie w dębowych gajach, składanie ofiar z wieprzowiny, wołowiny i kogutów.

22 lipca: Perunica Letnia
Czczenie kobiecego wcielenia Peruna – Błyskawicy. Tego dnia nie należało pracować w polu, by nie ściągać na siebie jej gniewu.

6 sierpnia: Spas Jabłkowy
Święcenie i spożywanie jabłek, gruszek i innych darów sadu.

16 sierpnia: Spas Chlebowy
Święcenie i spożywanie chleba z nowego ziarna, okazywanie wdzięczności bogom za urodzaj.

16 sierpnia: Święto Leszego
Oddawanie czci Leszemu, składanie ofiary z chleba na polanach i w lasach. Modlono się, by duch lesny nie wodził ludzi po bezdrożach i nie plątał im leśnych ścieżek.

19 sierpnia: Letni Strzybóg
Czczenie Strzyboga, obserwowanie wiatrów i wróżenie z ich kierunków.

4 września: Perunica Jesienna
Ostatnie święto na cześć błyskawicy i gromu, które na zimę zasypiają. Palenie ognisk z gałęzi tarniny i czynienie zamówień od pożaru.

8-9 września: Rodzanice
Modły kobiet o dobry połóg, zdrowie niemowląt i całej rodziny. Początek babiego lata.

20 września: Jesienny Strzybóg
Modły do Strzyboga o dobrą pogodę, prognozowanie pogody na jesień z kierunków wiatrów.

23 września: Święto Plonów
Pierwszy dzień jesieni. Święto plonów, poświęcone tegorocznym zbiorom. Dziękowanie za plony i proszenie o jeszcze lepsze w przyszłym roku.

24 września: Święto Domowika i Owinnika
Składanie ofiar ww. bóstwom z koguta oraz miseczek owsianki, by opiekowały się domem i obejściem, strzegły gospodarskich zwierząt i składowanego w budynkach gospodarczych ziarna.

26 września: Świętowit Jesienny
Święto urodzaju – modły w chramie Świętowita, składanie ofiar, wróżby z obrzędowego napoju o przyszłej zimie.

27 września: Pasieka
Święto pszczelarzy.

1 października: Jesienne Święto Matki Ziemi
Początek jesienno-zimowych robót. Okres wyprawiania wesel. Modlitwy młodych dziewcząt o szczęśliwe zamążpójście.

25 października: Dziady
Dzień wspominania przodków. Raz w roku duchy odwiedzają swoje rodzinne domy oraz zostają ugoszczone gorącym posiłkiem (stypą). Przy stole nie może zabraknąć miejsca dla żadnego z przodków.

31 października: Święto Mokosz
Kobiety oddają cześć Mokosz, której ofiarują przędziwo i płótno, a następnego dnia rozpoczynają wielkie roboty – szycie i tkanie.

8 listopada: Tury
Święto myśliwych i początek sezonu polowań. Łowcy składają ofiary i wznoszą modły o dobre polowania.

24 listopada: Święto Złotej Baby
Dziewczęta wróżą sobie przyszły los, a chłopcy jaką kto będzie miał żonę. Ciężarne kobiety modlą się o lekki połóg.

30 listopada: Święto Goduna
W tym dniu odprawiano różnorakie wróżby, które miały odpowiedzieć, które panny pierwsze wyjdą za mąż. Potem przez cały rok młodzieńcy starali się o ręce niewiast. Wyrazem odmowy było podanie gęsi w czarnej polewie lub przywiązanie worka grochowin do bryczki. Święto zostało zaanektowane przez chrześcijaństwo jako andrzejki.

6 grudnia: Spas Zimowy
Dzień nadejścia zimy. Chrześcijaństwo funkcje Spasa Zimowego przetransponowało na świętego Mikołaja, o czym świadczyć może powiedzenie poproś Mikołaja, on przekaże Spasowi.

21-23 grudnia: Święto Godowe (Zimowe Staniesłońca)
Czczenie Swarożyca, uroczyste spożywanie świętej wieczerzy. Przewidywanie pogody na kolejny rok.

23 grudnia: Święto Roda
Wygłaszanie zamówień ku czci Roda (“niech rodzi się wszystko dobre”), wypiekanie ciast, warzenie piwa i miodu.

24 grudnia: Święto Kolady
Wszystko co zostało upieczone i uwarzone dzień wcześniej, było konsumowane na wielkiej plemiennej wieczerzy, która składała się z dziewięciu potraw. Podczas posiłku, śpiewano pieśni, a potem następowały wróżby. Teraz wszyscy znamy to święto jako wigilię Bożego Narodzenia.

2 lutego: Gromnica
Zima spotyka się z wiosną. śpiewanie pieśni, zamawianie ciepła, modły do słońca, czczenie wszystkich bogów.

9-15 lutego: Tydzień Welesa
Czczenie Welesa, wywracanie kożuchów futrem na wierzch. Żercy Welesa chodzą po wioskach, zaglądają do gospodarstw i wygłaszają zaklęcia mające zapewnić zdrowie zwierząt hodowlanych.

21 lutego: Wiosenny Strzybóg
Odprawianie modłów do boga wiatrów, przewidywanie pogody na wiosnę i lato.

26 lutego: Nowolecie
Rytualne zakończenie odchodzącego roku.

BORZYWOJ

Poniżej zamieszczam inną wersję kalendarza, którą  wyszperał Mezamir.

KALENDARZ SŁOWIAŃSKI

1.02 Gromnica – zima spotyka się z wiosną, wyjście po raz pierwszy na miejsce obrzędowe, przyzywanie Bogów, czczenie ich

21.02 Strzybóg – modły i prośby o pogodę i „przywianie” wiosny, przewidywanie pogody

1.03 Perepłut – w nocy (z 28.02) rodzi się nowa woda; uświęcanie wody, zbieranie „żywej wody” ( z trzech źródeł) do celów magicznych, symboliczne  spryskiwanie się nią

od 9.03 Jaskółka – początek wzywania wiosny, przyzywanie ptaków do powrotu z wyraju, przewidywania pogody, czczenie Mokoszy, zostawianie na ziemi symboli solarnych w celu przyciągnięcia słońca

13.03-20.03 Tydzień Jarowita – modły i przywoływania Jarowita; dawniej oprowadzano po wiosce chłopca przebranego za Jarowita (tj. ubranego na biało z kłosami żyta w dłoni, siedzącego na białym koniu)

20.03 Dzień oczyszczenia – symboliczne spryskiwanie się wodą w celu oczyszczenia przed wielkim dniem

21.03 Jare święto – wiosenna równonoc; witanie Słońca – Swarożyca, czczenie Mokoszy, wbicie w ziemię pierwszej kłody jako symbol zapłodnienia (wcześniej nie wolno było tego robić, ponieważ Ziemia była brzemienna), taczanie jaj po ziemi, wyniesienie kukły Morany ze wsi, składanie ofiar

22.03 Wełkydeń –  pierwszy dzień świąteczny; święcenie jadła i jaj „żywą wodą”, modły do Bogów

23.03 Konopielka – polewanie dziewcząt wodą przez chłopców (wezwanie urodzaju), a te z kolei obdarowywują ich pisankami

24.03 Bogini wiosna – Przebudzenie Ziemi, palenie ognisk w celu ogrzania jej, święcenie ziarna na zasiew

25.03 Perun – przywoływanie burzy, rozpoczęcie siejby

15.04 Jarowit – dzień poświęcony czczeniu Jarowita

16.04 Rachmański wełkydeń – puszczanie na wodę skorupek po pisankach

22.04 Łada – czczenie jej, dzień ten zaprowadza równowagę w przyrodzie i w ludziach; święto dziewcząt

23.04 Święto mężczyzn – czczenie ognia i spryskiwanie go piwem, obmywanie się rosą, modły do Świętowita

1.05 Żywia – święto zieleni i życia

2.05-11.05 Rusalny tydzień – ofiarowywanie chleba, płótna i wianków dla rusałek, wił i Mokoszy

10.05 Zielnik – zbieranie ziół, święcenie ich, składanie roślinom żertrwy z piwa lub miodu

10.05-17.05 Nowe lato – pierwotna nazwa zielonych świątek; wicie wieńców i majenie domów, oprowadzanie po wiosce dziewczyny przebranej za Ładę (błogosławi ona każdy dom, obdarowywując go płodnością)

15.06 Świętowit – modły o urodzaj, żertwy

21.06-24.06 Kupała – letnie przesilenie; magiczna noc, rośliny zebrane tej nocy mają niezwykłą magiczną noc; wygaszenie starego, brudnego już ognia i zapalenie w tym miejscu nowego (chodzi o ogień domowy, który płoną przez cały rok), pierwsza prawdziwa kąpiel, dziewczęta puszczały wianki na wodę, wróżyły na temat zamążpójścia; święto miłości, kojarzenia się par, jedyna noc, kiedy mężczyzna mógł bezkarnie posiąść kobietę

30.06 Pożegnanie Jarowita – żegnanie Jarowita, jako że wiosna się skończyła

1.07 Swaróg – oddawanie mu czci, początek sianokosów

13.07 Chors – modły, przewidywanie pogody

20.07 Perun – modły, czas na składanie przysiąg, braterstwa

22.07 Perperuna – modły, prośby o urodzaj

6.08 Spas – święto Simargła, składanie mu ofiar, święcenie owoców i zbóż

15.08 Mokosza – czczenie Matki Ziemi oddającej swe plony  ludziom

19.08 Strzybóg – prośby o pogodę

1.09 Dadźbóg – rytualne zapalanie świec w domu wieczorną porą, święcenie ognia domowego

4.09 Perun i Perperuna – pożegnanie ich, palenie ognisk i zamawiania przed pożarem

8.09-9.09 Rodzanice – modły, poświęcanie chleba i jego błogosławieństwo

14.09 Święto wyraju – pożegnanie ptaków, które na zimę odlatują do wyraju

21.09-23.09 Święto plonów – równonoc jesienna; dziękowanie Mokoszy za plony, częstowanie obrzędowym kołaczem, robienie wieńców z kłosów zboża i święcenie ich, żegnanie Słońca, wróżby dotyczące urodzaju na rok następny

24.09 Domowy – modły do niego, by  strzegł zapasów, składanie mu ofiar w czterech kątach domu

24.10 Dziady – dzień pamięci o zmarłych, równocześnie święto Welesa; palono grumadki na grobach zmarłych, spożywano obiaty (rytualne bezmięsne posiłki dla zmarłych), prośby do Welesa o opiekę nad duszami

24.11 Dola – wróżby dotyczące przyszłego losu

29.11 Kalita – od tego dnia odgryza się kęsy z rytualnego chleba, co symbolizuje zmniejszanie się dnia

6.12 Dziadek Mróz – przychodzi zima, a z nią Dziad Mróz, trzeba go zaprosić na kolację

21.12-23.12 Szczodry wieczór – zimowe przesilenie; witanie Słońca, które od tego dnia będzie coraz dłużej gościć na niebie, rozpalanie ognisk w celu przywołania go, w domu zapalano tzw. podłaźniki – świeczki na gałązkach sosnowych lub świerkowych ozdobionych kokardkami

24.12-30.12 Szczodre gody –świąteczne obchodzenie rozpoczęcia nowego cyklu, który był za razem rozpoczęciem nowego roku; w tych dniach czczono przodków, Roda jako ojca wszystkiego, Swaroga, Swarożyca, Mokoszę

Jak widać, święta opisałam bardzo schematycznie. Dokładne opisywanie obrzędów zajęłoby zbyt dużo miejsca, natomiast każdy zainteresowany bliżej tematem z łatwością znajdzie odpowiednie źródła (wystarczą książki dotyczące roku obrzędowego w kulturze ludowej). Na czerwono zostały zaznaczone główne święta związane ze zmianami pór roku.

Kalendarz ten został opracowany na podstawie książki Haliny Łozko Rodzima wiara ukraińska.