Słowiańska Swaćba

Jaki jest sens metafizyczny swaćby? Przed którym z bogów zawiera się ten obrzęd? Co go poprzedza? Dorota Sołęga, żerczyni z Fundacji „Watra”, tłumaczy jak wygląda, na czym polega i jaki jest rodowód współczesnej rodzimej swaćby.

Skąd czerpiecie wiedzę na temat tego, jak mogła wyglądać swaćba?

Współczesny obrzęd opiera się na tradycjach ludowych. Nie posiadamy wielu opisów bądź innego rodzaju świadectw, na temat tego, jak wyglądała swaćba we wczesnym średniowieczu. W głównej mierze korzystamy z badań etnograficznych. Szeroko rozumiana kultura słowiańska jest najlepszym źródłem informacji odnośnie obrzędów i rytuałów pogańskich, które z dużym prawdopodobieństwem możemy odnieść do tych sprzed ponad 1000 lat.

Należy wiedzieć o tym, że rodzima kultura nie skończyła się w X wieku. Czas narzucenia chrześcijaństwa, to nie tzw. „gruba kreska”, która pozostawiła w mrokach historii tajemnice naszej kultury. Z badań etnograficznych wiemy, że funkcjonowała ona w bardzo podobnej formie, aż do początków XX wieku. Zresztą do dziś wiele rytuałów i obrzędów, zwłaszcza związanych ze świętami czy ślubami lub pogrzebami, które obchodzimy pochodzi z czasów pogańskich. My po prostu nie zdajemy sobie z tego sprawy.

Dzięki analizie zbieranych danych udało nam się dowiedzieć kilku podstawowych faktów odnośnie swaćby. Przede wszystkim jest to bardziej proces, niż wydarzenie. Pełen obrzęd trwa bardzo długo i jest bardzo rozbudowany. Dzieli się go na wiele pomniejszych części, ale dopiero wykonanie ich wszystkich stanowi o zmianie statusu młodych.

Swoją drogą swaćba, która jest rytuałem przejścia, skupia się bardziej na kobiecie niż na mężczyźnie. Oczywiście pan młody również w niej uczestniczy i gra bardzo istotną rolę, ale wiele poszczególnych obrzędów dotyczy przede wszystkim panny młodej.

Jaki jest sens metafizyczny swaćby?

Jak już wspomniałam: swaćba jest obrzędem przejścia. Jest nim także każdy obrzęd rodzinny oraz również te z cyklu dorocznego. Aby dokonań pewnej zmiany, czy w przyrodzie, czy w życiu ludzkim, czyli rozpocząć jego nowy etap, należy najpierw zakończyć poprzedni. Tak więc i w życiu ludzkim, przejście do odpowiedniego stanu jest możliwe tylko wtedy, gdy poprzedni stan zostanie „wypełniony”. Na tej zasadzie odbywają się wszystkie rodzime obrzędy. W przypadku małżeństwa chodzi głównie o to, aby wykluczyć młodych z poprzedniego statusu, który był stanem panieństwa i kawalerstwa, tak by mogli pełnoprawnie przejść w status osób żonatych/zamężnych.

Z tą zmianą statusu łączyło się działania mające na celu użyczenie młodym płodności. Jest w tym głęboki sens. Według tradycyjnego rozumienia świata mężczyzna i kobieta są płodni wtedy, gdy żyją w związku małżeńskim. Mają wówczas pełnomocnictwo by wydawać na świat potomostwo.

Od okresu późnego średniowiecza to podejście funkcjonowało w formie prawnej, natomiast wcześniej, co ciekawe, było rozumiane czysto magicznie.