Swarzyca / Kołowrót – znaczenie symbolu

Swarga – znana również jako świaszczyca, swarzyca, swarożyca bądź ośmioramienny kołowrót, jest prawdopodobnie najbardziej znanym i najpowszechniejszym symbolem słowiańskim (najstarsze znaleziska z terenów Polski zawierające tenże symbol datowane są nawet na trzy tysiące lat przed Chrystusem).

Kołowrót / Kolovrat

Swarga jest jednym z wariantów swastyki, dlatego też warto przyjrzeć się najpierw jej pierwotnej wersji. Najprostszą formą tegoż symbolu jest równoramienny krzyż z zagiętymi, bądź „złamanymi” ramionami (najczęściej pod kątem prostym). Nazwa wywodzi się z sanskrytu i można ją tłumaczyć jako „dająca dobrobyt”, „przynosząca/tworząca szczęście” itp. („su” oznacza „dobry”, a „asti” – „on jest”, tym samym „svasti” tłumaczy się jako pomyślność, dobrobyt, powodzenie).

Najstarsze znaleziska zawierające swastykę pochodzą z Armenii oraz terenów dzisiejszej Ukrainy i liczą sobie przeszło dwanaście tysięcy lat. Nieco młodsze egzemplarze odnaleziono na terenie Iranu, Indii oraz Chin.

Swastyka jest bodajże najpopularniejszym i najbardziej uniwersalnym symbolem na świecie, odnaleźć ją można bowiem na terenach Azji, Europy, obu Ameryk a także Afryki, pojawia się również w wielu religiach monoteistycznych, jak chociażby w Judaizmie i Chrześcijaństwie (najprawdopodobniej wtórnie zaadaptowana).

Trudno ustalić skąd swastyka się wywodzi i jaki jest jej pierwotny rodowód, dość pewnym jest natomiast, że w społeczeństwach pierwotnych była związana z kultami solarnymi i symbolizowała ogień oraz słońce – wystarczy zresztą zwrócić uwagę na fakt, że najprostszym przedstawieniem słońca są promienie rozchodzące się ze środka, natomiast zakrzywione ramiona swastyki mogą oznaczać ruch tejże gwiazdy po nieboskłonie.

Czasami twierdzi się, że istnieją dwie wersje swastyki: prawoskrętna związana ze słońcem, światłem i dniem oraz jej przeciwieństwo – lewoskrętna (sauvastika) symbolizująca noc, ciemność i magię.

Swarzyca Kruszwicka

Na terenach słowiańszczyzny swarga umieszczana była często przede wszystkim na pomnikach, urnach, a także monetach, broni czy odzieży. Pojawia się też jako część kompozycji innego słowiańskiego symbolu, jakim są Ręce Boga. Swarzyca występuje w różnych formach i wariantach, od prostych składających się z kilku zakrzywionych kresek, po skomplikowane wzory. Może przyjmować zdecydowanie ostre, kanciaste formy, lub bardziej zaokrąglone. Jedną z form swarzycy jest tzw. kołowrót (kolovrat), który składa się z ośmiu ramion z prostopadłymi, ostro zakończonymi i zaokrąglonymi na brzegach „złamaniami”.

Swarga

Symbolika swarzycy (czy ogólnie swastyki) jest tyleż prosta i oczywista, co niejednoznaczna. Jak już zostało powiedziane może symbolizować słońce (szczególnie kołowrót ma bardzo „słoneczną” formę). Jej istotnym elementem jest cyfra cztery, co również daje ciekawe konotacje – cztery żywioły, cztery pory roku oraz cztery strony świata.

Tym samym swarga (i jej uniwersalna wersja – swastyka) może być symbolicznym wyobrażeniem otaczającej nas rzeczywistości. Kołowrót wraz ze swoją „dynamiką” dodatkowo rozszerza znaczenie o nieustający bieg życia, ale też jego ciągłość, powtarzalność i niezmienność. Ponadto symbolizując słońce i tym samym ogień jest związana z jednym z ważniejszych słowiańskich bóstw, jakim jest boski kowal Swaróg. Jest symbolem sprowadzającym dobrobyt, szczęście, a także ochronę przed złymi mocami.

Współcześnie swastyka przez większość ludzi kojarzona jest niestety z nazizmem i zbrodniami hitlerowskimi, a świadomość jej pozytywnego znaczenia, bardzo dawnego rodowodu i powszechnego występowania jest dość niska. Tymczasem symbol ten zanim jeszcze został sprofanowany przez Hitlera i jego zwolenników, był często wykorzystywany chociażby jako emblemat na mundurach Wojska Polskiego, chętnie posługiwali się nim także badacze kultury Podhala – Stanisław Radzikowski oraz jego ojciec Walery, a także Mieczysław Karłowicz (do dziś w miejscu jego śmierci widnieje głaz z wyrytym znakiem swastyki).