Budujemy piec rakietowy – krok po kroku

Piec rakietowy (rocket stove) to urządzenie do ogrzewania domu, które kosztuje tyle co nic, a zaspokaja potrzeby przeciętnego domu jednorodzinnego równie dobrze jak piec gazowy, elektryczny czy kominek z płaszczem wodnym. I jest ekologiczny!

Praprzodek pieca rakietowego pochodzi z zamierzchłych czasów. Ludzie używali go głównie do przygotowywania posiłków. Obecnie piec ten staje się coraz popularniejszy nie tylko w domach w starym stylu, ale także w mieszkaniach nowoczesnych.

Dlaczego warto mieć piec rakietowy?

• Pali się w nim drewnem (tani surowiec).
• Jest hiperefektywny (dzięki wysokiej temperaturze niemal całkowicie spala drewno).
• Jest superekologiczny (spala do 95% gazów, emitując do atmosfery głównie parę wodną i szczątkowe ilości tlenku oraz dwutlenku węgla).
• Można go wykonać praktycznie ze wszystkiego (gliny, piasku słomy, kamieni, rur, beczek metalowych, butelek szklanych, cegieł szamotowych i zwykłych czy gruzu).

Czym jest piec rakietowy?

To palenisko z dodatkową pionową komorą spalania zwaną dopalaczem (lub podnośnikiem, ang. heat riser), w której w wysokiej temperaturze spalają się gazy wytworzone podczas pierwszego etapu spalania. Dobra izolacja tej komory zwiększa uzyskanie wyższej temperatury, a co za tym idzie wyższej efektywności spalania. Porównywalnie z otwartymi kominkami, które spalają 10% gazów wytwarzanych w procesie spalania drewna, piec rakietowy spala od 75 do 95%!

Jak zbudować piec rakietowy?

Piec rakietowy to prosty i efektywny piec nie tylko do ogrzewania pomieszczeń, ale również do przygotowywania jedzenia. Można go zamontować zarówno w domu, jak i na zewnątrz w ogrodzie, ale wtedy pełni jedynie funkcje kulinarne.

Jest wiele różnych konstrukcji pieców rakietowych: od prostego pieca Winiarskiego, przez piec rakietowy akumulacyjny typu J-Tube, do pieca z poziomym lub pionowym wkładem paliwa typu Batch Box. Najprostszy piec jesteśmy w stanie zrobić sami. Do tych bardziej zaawansowanych jest potrzebna pomoc zduna. W internecie można znaleźć wiele ofert szkoleń z budowy pieców, wystarczy dobrze poszukać. Na pewno wszystko zależy od powierzchni, jaką chcemy ogrzać. Do większych najlepiej zbudować piec o dużej powierzchni z zapieckami, do mniejszych wystarczy mały piec bardziej przypominający kozę. Wiele też zależy od estetyki i wykończenia.

Odpowiednia konstrukcja pieca to ważna sprawa i najlepiej wcześniej skonsultować się ze specjalistą. Taki piec może ważyć nawet 6 ton, więc jeśli chcemy go zamontować na piętrze, ważne, aby wcześniej skonsultować się z konstruktorem budowlanym lub architektem. Czasem potrzebny będzie specjalny fundament lub wzmocnienie stropu.

Od czego zacząć?

Na pewno od zakupów. Do budowy klasycznego pieca typu Batch Box potrzebujemy:

• cegieł zwykłych i szamotowych;
• żeliwnych drzwiczek paleniska, jeśli palenisko będzie z załadunkiem poziomym, przy załadunku pionowym drzwiczek się raczej nie montuje;
• żeliwnych drzwiczek popielnikowych, rusztu popielnikowego – opcjonalnie, można również pozostawić szczeliny między cegłami na opadający popiół;
• drzwiczek wyczystkowych – przy dużych gabarytowo piecach lepiej więcej dokupić takich drzwiczek, aby łatwiej było się później dostać do komór i je wyczyścić;
• piekarnika lub płyty kuchennej, jeśli piec będzie pełnił taka funkcję;
• włókna szklanego do izolacji komory spalania – można też użyć szkła, tłucznia szklanego lub keramzytu;
• okładziny, którą obłożymy zbudowany piec – może to być kamień, płytki ceramiczne, klinkier lub po prostu glina, piasek i słoma (to najtańsza opcja);
• farby w przypadku otynkowania pieca tynkiem – do malowania pieca nie należy używać zwykłej farby (może nie wytrzymać temperatury lub jej opary mogą być toksyczne), ale specjalnej farby do pieców lub farby kazeinowej pozyskanej z białka mleka ssaków. Jest ona w 100% naturalna!

Konstrukcja pieca

Piec rakietowy składa się z 3 części:

1. konstrukcji spalającej

• pionowego lub poziomego podajnika paliwa,
• komory spalania,
• podnośnika ciepła,
• obudowy,

2. konstrukcji odprowadzającej spaliny

• komina,
• systemu rur wydechowych umieszczonych w zapiecku,

3. masy termicznej (do wykonania ławy i zapiecka).

Ława termiczna powinna być zbudowana z materiałów akumulujących ciepło, czyli z jak najtłustszej gliny. Dodatek słomy czy piasku do obudowywania tej części nie jest wskazany, bo podziała jak izolacja.

Układanie podstawy pieca

Dobrze skonstruowany piec powinien mieć pole powierzchni przekroju podnośnika równe lub mniejsze od pola kanału kominowego, a wszystkie następne kanały, zakręty czy przewężenia poza paleniskiem (np. kanały rozprowadzające ciepło po zapiecku) powinny mieć pole powierzchni przekroju większe niż w przypadku podnośnika ciepła. Ważna jest też wysokość podnośnika ciepła, wymiary paleniska, portu oraz wlotu powietrza pierwotnego i wtórnego.

Podstawę pieca układamy bezpośrednio na podłodze lub na fundamencie. Od razu formujemy odpowiedni kształt pieca oraz kanały rozprowadzające ciepło (system rur wydechowych), wlot i wylot powietrza oraz miejsce pod palenisko. Musimy również wyprowadzić dojście do komina (u podstawy pieca).

Warto od razu przewidzieć miejsce na wyczystki, dzięki którym raz na jakiś czas będziemy mogli wyczyścić kanały wewnętrzne. W niektórych domach istnieje potrzeba wyizolowania (włóknem szklanym) tylnej ściany pieca połączonej ze ścianą domu, aby się nie nagrzewała. Podstawę możemy ułożyć ze zwykłych cegieł.

Podstawę możemy ułożyć ze zwykłych cegieł, tak jak zapiecek czy obudowę pieca. Do łączenia cegieł używamy zaprawy w postaci gliny wymieszanej z piaskiem.

Budowa komory spalania

Następnie możemy przystąpić do budowy paleniska oraz pionowej komory spalania – podnośnika ciepła. Tę część pieca trzeba zbudować z cegły szamotowej, która jest odporna na wysokie temperatury.

Zwykła cegła by popękała. Pamiętajmy, aby zostawić więcej miejsca na popiół, a wtedy podnośnik ciepła nie będzie się często przepełniał. Musi on mieć odpowiednią wysokość, aby spełniał swoją funkcję.

Do murowania ścianek paleniska i podnośnika ciepła używamy specjalnej zaprawy do cegieł szamotowych. Z uwagi na różne właściwości termokurczliwości cegieł szamotowych i zwykłych nie powinno się łączyć jednych z drugimi oraz z ich spoinami (zachowajmy odstęp około 5 mm, który możemy wypełnić izolacją).

Murowanie ścian pieca

Ścianki pieca można zbudować ze zwykłej cegły. Jako spoiwa możemy użyć gliny z piaskiem lub bardzo drobnym żwirem w stosunku 1:3 lub 1:4 (glina:piasek). Glinę kupujemy zwykle w formie sypkiej, musimy ją więc najpierw dokładnie namoczyć i wymieszać, aby nie było w niej grudek. Potem dopiero dodajemy przesiany przez sito piasek. Całość mieszamy dokładnie specjalnym mieszadłem (najlepiej elektrycznym).

Podczas obudowywania pieca wstawiamy kolejne elementy, np. drzwiczki paleniska, wyczystki czy piekarnik.

Elementy wykończeniowe

Mając gotową konstrukcję, przystępujemy do fazy wykończeniowej pieca. Pamiętajmy, że najpierw zaprawa musi się dobrze związać. Poczekajmy więc dwa dni. Piec możemy wykończyć, czym chcemy, i w dużej mierze zależy to od naszej inwencji twórczej. Miejmy jednak na uwadze, aby wykańczać go materiałami utrzymującymi ciepło, takimi jak klinkier, glina, kamień. Ciekawą metodą jest tynkowanie pieca mieszanką gliny, piasku i słomy. Do niej stosujemy podobną proporcję jak w przypadku spoiwa do cegieł, ale musimy go mocniej rozwodnić, bo słoma po dodaniu nasiąka, związując całość jak beton. Najlepiej, aby w słomie nie było nasion.

Podobnie jak piec tynkujemy ławę czy zapiecek, formując go jak najbardziej ergonomicznie, aby był wygodny (tu użyjemy mniej piasku i słomy, a głównie gliny).

Piec można pozostawić w tej formie lub wygładzić go mieszanką gliny i piasku do gładkości (tynk gładziowy). W warstwę tynku można zatapiać różne ozdoby: szkiełka, muszle, ceramikę, kamyki, kosze wiklinowe, z których możemy uformować specjalne półki, z siatki metalowej możemy tworzyć konstrukcje, a w gładzi odciskać różne elementy faktury (np. muszle czy dłonie członków rodziny). Część pieca możemy pozostawić bez tynku.

Po otynkowaniu piec warto pomalować, chociaż niektórzy wolą kolor gliny. Wtedy wystarczy go tylko zagruntować. Do zagruntowania najlepiej użyć naturalnego gruntu kazeinowego. Musimy mieć jednak na uwadze, aby pomiędzy kolejnymi etapami budowy piec wyschnął. Po otynkowaniu należy odczekać 2-3 tygodnie, zanim go zagruntujemy, a potem pomalujemy.

Teraz pozostaje rozpocząć sezon grzewczy. Przed pierwszym rozpaleniem pieca warto najpierw nieco nagrzać komin. Wystarczy do tego podpalona gazeta umieszczona w szybie komina, unikniemy w ten sposób silnego zadymienia pomieszczenia. Niekiedy piec może pękać. To zjawisko naturalne, gdyż wynika z termokurczliwości materiału. Po sezonie grzewczym można ponownie zaszpachlować mikropęknięcia i pomalować.

Agnieszka Rukszto